ความลึกลับของกิริยาท่าทางในการรำโขน: สื่อความหมายและงดงามในศิลปะการแสดง

กิริยาท่าทางของโขนที่แสดงเพื่อสื่อความหมายกับผู้ชมนั้นแบ่งเป็น ๓ ประเภท คือ

ท่าที่ใช้แทนคำพูด เช่น เรียก สั่ง
ท่าที่ใช้แสดงกิริยาอาการ เช่น ยืน นอน นั่ง เดิน เหาะ
ท่าที่ใช้แสดงถึงอารมณ์ภายใน เช่น รัก โกรธ เกลียด ดีใจ เศร้าโศก

ในทางนาฏศิลป์ การดัดแปลงท่าทางจากกิริยาที่กล่าวมา จำเป็นที่จะต้องให้การรำออกมาดูสง่า และงดงามด้วย ทุกท่าต้องมีความหมายเช่นเดียวกับภาษาพูด การที่โขนต้องรำไปตามบทพากย์ และเจรจา จึงจำแนกการรำของโขนออกเป็น ๒ ชนิด คือ

๑. รำหน้าพาทย์

การรำหน้าพาทย์ คือ การรำตามทำนองเพลงของวงปี่พาทย์ ผู้แสดงต้องรำไปตามจังหวะ และทำนองของดนตรี ซึ่งเป็นชื่อที่บัญญัติไว้ เช่น เชิด เสมอไทย เสมอมาร เสมอเถร คุกพาทย์ ตระนิมิตร เป็นต้น
เพลงหน้าพาทย์สำหรับประกอบการตรวจพลของโขน ได้แบ่งเป็น ๒ ประเภท คือ “กราวนอก” ใช้ประกอบการตรวจพลของมนุษย์ และวานรจะมีทำนองรื่นเริง ประกอบการแสดงที่งดงาม แคล่วคล่องว่องไว ส่วน “กราวใน” นั้นจะใช้ประกอบการตรวจพลของฝ่ายยักษ์ เพราะมีทำนองรื่นเริง ใช้เสียงกังวานกว้าง แกร่งกล้า และดุดัน

สำหรับการบรรเลงประกอบการไปมาของสัตว์ หากเป็นสัตว์ปีกจะใช้ “เพลงแผละ” และถ้าเป็นสัตว์น้ำจะใช้ “เพลงโล้” ส่วนการบรรเลงประกอบการสำแดงอิทธิฤทธิ์จะใช้ “เพลงคุกพาทย์” หรือการแปลงกายก็จะใช้ “เพลงตระนิมิตร” เป็นต้น ทั้งนี้ท่าของผู้แสดงแต่ละคนต้องให้แตกต่างกันตามบทบาทนั้นๆด้วย

๒. รำบท

การรำใช้บทนี้ ได้แก่ การรำตามบทร้อง เจรจา และบทพากย์ โดยผู้แสดงจะต้องแสดงภาษาท่าทางนั้นไปตามถ้อยคำที่มีผู้ร้อง เจรจาหรือพากย์ขึ้น

สรุปเนื้อหา: บทความนี้สำรวจและอธิบายกิริยาท่าทางที่โขนใช้ในการแสดงเพื่อสื่อความหมายกับผู้ชม ซึ่งแบ่งเป็น 3 ประเภทหลัก: ท่าที่ใช้แทนคำพูด, ท่าที่ใช้แสดงกิริยาอาการ, และท่าที่ใช้แสดงถึงอารมณ์ภายใน นอกจากนี้ยังมีการสอดคล้องกันในทางนาฏศิลป์โดยทุกท่าต้องมีความหมายเช่นเดียวกับภาษาพูด และโขนต้องรำไปตามบทพากย์และเจรจา การรำของโขนจึงถูกแบ่งออกเป็น 2 ชนิดหลัก: รำหน้าพาทย์และรำบท ซึ่งแต่ละชนิดมีลักษณะและบทบาทที่แตกต่างกัน อีกทั้งยังสอดคล้องกับเพลงหรือดนตรีที่ใช้ประกอบการรำในแต่ละประเภท บทความนี้จะช่วยให้ผู้อ่านเข้าใจและตระหนักถึงความสำคัญและความลึกลับของกิริยาท่าทางในการรำโขนในแง่ของสื่อความหมายและความงดงามในศิลปะการแสดง