หลักการใช้ยาเบื้องต้น

หลักการใช้ยาเบื้องต้น ที่พวกเราควรรู้ เพื่อที่จะได้ใช้ยาให้ถูกวิธีมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อให้ใช้ยาได้อย่างถูกต้อง ไม่อันตราย และมีประสิทธิภาพสูงสุด มีข้อควรพึงปฎิบัติดังนี้นะคะ

1. ใช้ยาถูกโรค  นอกจากโรคง่ายๆ เช่น ไข้หวัดแล้วควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อน เพราะอาการคล้ายกัน อาจเป็นโรคต่างกันได้ เช่น ปวดท้องอาจมีสาเหตุจากระบบย่อยผิดปกติ อาหารเป็นพิษ ลำไส้ตีบ กระเพาะอาหารทะลุ หรือเป็นนิ่วในท่อไต เป็นต้น
2. ใช้ยาถูกคน ไม่ควรเอายามาแบ่งกันใช้ เพราะจะทำให้ยาไม่พอใช้จนครบระยะเวลารักษา นอกจากนี้แม้จะป่วยด้วยโรคเดียวกัน แต่บางคนอาจมีโรคประจำตัวที่ห้ามใช้ยาบางชนิด เช่น ยาลดอาการแน่นจมูกไม่ควรใช้ในผู้ที่เป็นโรคหัวใจ หรือความดันเลือดสูง เป็นต้น
3. ใช้ยาถูกขนาดเด็กทารก เด็กโต ผู้ใหญ่ คนอ้วนมากหรือผอมมาก ใช้ยาขนาดต่างกัน
4. ใช้ยาถูกวิธี  ต้องดูให้แน่ใจว่ายานั้นใช้ทางใด เช่น
   • ยาพ่น พ่นในจมูก คอ หรือ ผิวหนัง ?
   • ยาหยอด ตา หรือ หู ?
   • ยาทา ผิวหนัง หรือในปาก ?
   • ยาอม ให้ละลายในปากช้าๆ หรืออมใต้ลิ้น ?
   • ยารับประทาน ต้องเคี้ยวก่อนกลืนหรือไม่ * ?
   • ยาเหน็บ ทางทวารหนักหรือช่องคลอด ?
   • ยาฉีด ฉีดเข้าในผิวหนัง ใต้ผิวหนัง เข้ากล้ามเนื้อ เข้าข้อ หรือเข้าเส้นเลือดดำ ?
5. ใช้ยาถูกเวลาก่อนหรือหลังอาหาร ระหว่างมื้ออาหาร ก่อนนอน เฉพาะเมื่อมีอาการปวด-ไข้-หรือคัน หรือวันเว้นวัน เป็นต้น
6. ใช้ยาให้ครบระยะเวลารักษาเช่น ต้องรับประทานยา 5 วัน 10 วัน หรือ 9 เดือน เป็นต้นหรือ ต้องฉีดวัคซีนให้ครบ 3 เข็ม 5 เข็ม แล้วแต่ชนิดของวัคซีน

ฉลากยามักจะมีข้อมูลที่จำเป็นเหล่านี้อยู่แล้ว จึงต้องอ่านให้ถี่ถ้วน หากมีข้อสงสัยควรถามแพทย์หรือเภสัชกร ให้เข้าใจก่อนออกจากสถานพยาบาลควรช่วยเหลือผู้ป่วยที่อ่านหนังสือไม่ได้ให้ใช้ยาอย่างถูกต้องด้วย

* หมายเหตุ

• ยาบางชนิดต้องเคี้ยวก่อนกลืน เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ได้เร็วขึ้น
• ยาบางชนิดห้ามเคี้ยว เพราะผลิตด้วยกรรมวิธีพิเศษเพื่อให้ค่อยๆ ปล่อยตัวยาทีละน้อยแต่ ออกฤทธิ์ได้นาน ถ้าเคี้ยวยาอาจได้รับยาเกินขนาด ถ้าไม่มีฉลากบอกให้เคี้ยว ไม่ควรเคี้ยว เพราะอาจเป็นอันตรายได้