เอนก นาวิกมูล
โดย นิติกร กรัยวิเชียร
ที่มา สกุลไทย
แต่ไหนแต่ไรมาแล้ว ผมเป็นคนชอบประวัติศาสตร์ โบราณคดี เกร็ดความรู้เกี่ยวกับของเก่าๆ ทั้งหลายทั้งปวง ตลอดจนงานอนุรักษ์ด้านต่างๆ เป็นชีวิตจิตใจ ถึงกับเคยอยากเรียนทางด้านโบราณคดีเลยทีเดียว ผมจึงเป็นแฟนหนังสือของคุณเอนก นาวิกมูล นักเขียนและนักค้นคว้าเรื่องราวเก่าๆ ของไทยคนสำคัญอย่างเหนียวแน่ และเมื่อเร็วๆ นี้ คุณเอนกก็ได้เปิด “บ้านพิพิธภัณฑ์” ซึ่งเป็นที่รวบรวมของใช้เก่าๆ ของคนไทยในอดีต ตลอดจนเป็นที่จำลองบรรยากาศร้านค้าประเภทต่างๆ เช่น ร้านกาแฟ ร้านตัดผม ร้านขายยา ร้านถ่ายรูป ร้านขายหนังสือ ฯลฯ ในยุคคุณปู่ ที่ในปัจจุบันได้เปลี่ยนรูปแบบไปตามยุคสมัยหมดแล้ว เพื่อให้คนรุ่นใหม่พอนึกภาพได้ว่าเมื่อก่อนนี้ พ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย ของพวกเรา ท่านมีวิถีชีวิตเป็นอย่างไร ใช้ข้าวของเครื่องใช้แบบไหน อีกทั้งเพื่อให้คนรุ่นเก่าๆ ที่ยังมีชีวิตอยู่ได้กลับมาย้อนอดีตของตนเองไปยังสมัยที่ยังเป็นเด็กอยู่อันเป็นการช่วยรื้อฟื้นความทรงจำเก่าๆ ได้เป็นอย่างดี ผมจึงแวะไปเยี่ยมชมและเห็นว่านักอนุรักษ์คนสำคัญเช่นคุณเอนกนี้ ก็สมควรจะได้รบการอนุรักษ์ด้วยการถ่ายภาพโก้ๆ ให้ปรากฏไว้ตราบนานเท่านานเช่นกัน
คุณเอนก นาวิกมูล ปัจจุบันอายุ ๔๘ ปี เป็นชาวสงขลาโดยกำเนิด เมื่อเรียนจบระดับมัธยมที่สงขลาแล้ว ก็สอบเข้าเรียนต่อที่คณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยจนจบ เขาชอบการถ่ายภาพมาตั้งแต่เด็กๆ โดยเริ่มถ่ายภาพเพื่อบันทึกสิ่งต่างๆ มาตั้งแต่อายุ ๑๕ ปี และเริ่มทำงานค้นคว้าด้านศิลปวัฒนธรรมของชาติอย่างจริงจังมาตั้งแต่ปี ๒๕๑๕ ขณะอายุเพียง ๑๙ ปี เขาได้เขียนหนังสือออกตีพิมพ์เป็นครั้งแรกตั้งแต่ปี ๒๕๑๘ โดยให้ชื่อว่า “เพลงยังไม่สิ้นเสียง” จากนั้นก็มีผลงานการเขียนออกมาอย่างสม่ำเสมอทุกปีไม่ว่างเว้นมากบ้าง น้อยบ้างนับจนถึงปัจจุบันกว่า ๗๐ เล่ม ที่เด่นๆ ได้แก่ สมุดภาพเมืองไทย เล่ม ๑ ๒ และ ๓ ของเล่นแสนรัก แรกมีในสยาม เล่าเรื่องถ่ายรูป ตำนานในภาพเก่า คนเพลงและเพลงพื้นบ้านภาคกลาง ฯลฯ หนังสือของคุณเอนกมักจะมีเนื้อหาเกี่ยวกับศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณีตลอดจนเรื่องราวเก่าๆ ของไทย ในจำนวนนี้มีหลายเล่มที่เน้นการนำภาพถ่ายในอดีตที่หาดูได้ยากมาให้ชมประกอบคำบรรยาย โดยเขาได้ทุ่มเทเวลาอย่างมากมายไปกับการค้นคว้าข้อมูลทั้งที่เป็นเรื่องราวและภาพถ่ายเก่าๆ จากหอจดหมายเหตุแห่งชาติและแหล่งอื่นๆ ทุกแห่งหนที่พอจะหาได้แล้วนำมาวิเคราะห์สอบถามถึงที่มาที่ไปอย่างละเอียดก่อนที่จะเขียนเป็นหนังสือดังกล่าว จากการทำงานเพื่อสังคมอย่างต่อเนื่องนี้ทำให้คุณเอนกได้รับรางวัลผู้สนับสนุนการอนุรักษ์มรดกไทยดีเด่น เนื่องในวันอนุรักษ์มรดกไทยเมื่อปี ๒๕๓๔ และเป็นนิสิตเก่ารัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยดีเด่นเมื่อปี ๒๕๓๖ ปัจจุบันคุณเอนกมีงานประจำเป็นเจ้าหน้าที่ศูนย์สังคีตศิลป์ ธนาคารกรุงเทพ จำกัด สาขาผ่านฟ้า
หากท่านผู้อ่านสนใจที่จะย้อนกลับไปดูวิถีชีวิตความเป็นอยู่ ข้าวของเครื่องใช้ ตลอดจนบรรยากาศเก่าๆ ของเมืองไทย ผมขอแนะนำให้ไปเยี่ยมชมบ้านพิพิธภัณฑ์ ที่คุณเอนกและคณะร่วมกันจัดตั้งขึ้นสักครั้ง นอกจากท่านจะได้เพลิดเพลินกับสิ่งของต่างๆ ที่สะสมอยู่แล้ว ท่านยังจะได้พบกับมัคคุเทศก์กิตติมศักดิ์ที่ชื่อ เอนก นาวิกมูล ซึ่งคอยให้การต้อนรับและนำชมด้วยตนเองอีกด้วย มาลองดูกันนะครับว่าตัวจริงของคุณเอนกจะหล่อเท่ารูปที่ผมถ่ายมาให้ดูหรือไม่ บ้านพิพิธภัณฑ์ตั้งอยู่ที่ซอยคลองโพธิ์ ๒ ถนนศาลาธรรมสพน์ (ต่อจากถนนพุทธมณฑลสาย ๒ ด้านทางรถไฟ) เขตทวีวัฒนา โทร. ๐-๒๘๖๙-๖๒๘๑ กด ๑ หรือ ๐๑- ๒๕๗-๔๕๐๘ (อาจารย์วรรณา นาวิกมูล) เปิดบริการทุกวันเสาร์และอาทิตย์ตั้งแต่เวลาสายๆ จนถึงเวลาเย็นๆ