ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics) คือยาต้านจุลชีพที่มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตหรือฆ่าทำลาย แบคทีเรีย ไม่สามารถใช้กำจัดไวรัสหรือเชื้อราได้
ยาปฏิชีวนะมีหลายกลุ่ม เช่น เพ็นนิซิลลิน เตตร้าซัยคลิน คลอแรมฟินิคอล อีรีโธรมัยซิน ฯลฯ แต่ละกลุ่มก็มียาหลายชนิด เช่น เพ็น-วี แอมพิซิลลิน อะม็อกซีซิลลิน คล็อกซาซิลลิน ล้วนเป็นยาในกลุ่ม เพ็นนิซิลลิน
และยังมีความจำเป็นต้องค้นคว้าหาและสังเคราะห์ยาใหม่ขึ้นมาอีก เพราะแบคทีเรียมีความสามารถพัฒนาตนเองให้ต้านทานหรือดื้อยาปฏิชีวนะได้ฅ
ยาแต่ละกลุ่ม และยาแต่ละชนิดในกลุ่มเดียวกัน มีฤทธิ์กำจัดแบคทีเรียแต่ละชนิดได้ดีไม่เท่ากัน การเลือกใช้ยาปฏิชีวนะให้ตรงกับเชื้อที่เป็นสาเหตุของโรคจึงมีความสำคัญมาก
ยาแพงหรือยาใหม่ ไม่จำเป็นต้องมีประสิทธิภาพดีกว่ายาราคาถูกหรือยาที่มีมานานแล้วเสมอไป หากไม่ตรงกับโรคก็จะไม่ได้ผลเลย
การจะรู้ชนิดที่แน่นอนของแบคทีเรียต้นเหตุนั้นต้องใช้ วิธีทางห้องปฏิบัติการ เสียค่าใช้จ่ายเพิ่ม และกินเวลาหลายวัน ในทางปฏิบัติสำหรับผู้ป่วยที่มาตรวจรักษาโดยไม่ต้องนอนในโรงพยาบาล แพทย์จะใช้การตรวจร่างกาย ประกอบกับความรู้ทางสถิติจากงานวิจัยทางการแพทย์ มาตัดสินใจเลือกยาปฏิชีวนะ
ถ้าแพทย์มีความเห็นว่าอาการเจ็บป่วยที่เป็นอยู่ไม่ได้ เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย เช่น มีอาการเจ็บคอ เป็นคออักเสบจากเชื้อไวรัสหรือเชื้อรา แพทย์ก็จะไม่ให้ยาปฏิชีวนะ
การใช้ยาปฏิชีวนะอย่างพร่ำเพรื่อ หรือ ผู้ป่วยนำไปรับประทานไม่ถูกวิธี เช่นรับประทานไม่สม่ำเสมอ ไม่ครบตามขนาด นอกจากจะเป็นการสิ้นเปลืองโดยไม่ได้ผลในการรักษาแล้ว ยังเป็นการส่งเสริมให้มีแบคทีเรียดื้อยาเพิ่มขึ้นด้วย