ภูมิต้านทานโรค เป็นระบบการทำงานที่สำคัญอย่างยิ่งในร่างกายของเรา ในขณะที่เราหายใจ รับประทานหรือดื่ม แปรงฟัน หรือแม้กระทั่งมีเพศสัมพันธ์ จุลชีพชนิดต่างๆ ทั้งที่ไม่เป็นภัยและที่สามารถทำให้เกิดโรคก็เข้าสู่ร่างกายได้ตลอดเวลา แต่ส่วนใหญ่แล้วเราจะไม่ป่วย เพราะมีระบบภูมิต้านทานโรคหรือระบบภูมิคุ้มกันคอยต่อสู้อยู่ ระบบภูมิต้านทานโรค ประกอบด้วย 2 ส่วนใหญ่ คือ
- ส่วนที่อาศัยเซลโดยตรง
ได้แก่ เม็ดเลือดขาวชนิดต่างๆ ซึ่งจะกินหรือทำลายจุลชีพโดยตรง ส่วนใหญ่เม็ดเลือดขาวจะอยู่ในกระแสเลือด แต่ก็อาจลีบตัวเล็ดลอดผ่านรูเล็กๆ ของผนังหลอดเลือดออกไปสู่จุดต่างๆ ที่มีจุลชีพหรือสิ่งแปลกปลอมเข้ามาได้ - ส่วนที่อาศัยเซลโดยอ้อม
เม็ดเลือดขาวบางชนิดจะจับเชื้อจุลชีพหรือสิ่งแปลกปลอมไปแจ้งให้เซลบางชนิดสร้างสารต่อต้านหรือ “แอนติบอดี”ที่จำเพาะต่อสิ่งนั้นขึ้นมา แอนติบอดี จะช่วยกำจัดจุลชีพและสิ่งแปลกปลอมด้วยอีกแรงหนึ่ง
เมื่อใดที่เราเจ็บป่วย ก็สรุปได้ง่ายๆ ว่าขณะนั้นระบบภูมิต้านทานอ่อนแอลงและ/หรือ ได้รับเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมเข้ามามากเกินไป
ปัจจัยที่ทำให้ระบบภูมิต้านทานอ่อนแอ หรือบกพร่องได้แก่
- กรรมพันธุ์
มีโรคถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์บางอย่างที่ทำให้ภูมิต้านทานบกพร่อง - โรคบางชนิด
เช่น การติดเชื้อเอดส์ (HIV) มะเร็งต่อมน้ำเหลือง - ยาและสารเคมี
เช่น ยาประเภทสเตียรอยด์ ยาเคมีบำบัดรักษามะเร็ง ยาต้านจุลชีพบางอย่าง ยารักษาโรคธัยรอยด์ เป็นพิษ ยาแก้ปวดลดไข้บางชนิด ฯลฯ - รับประทานอาหารไม่สมดุล
4.1 น้อยเกินไปการขาดสารอาหารบางอย่างทำให้ขาดวัตถุดิบและพลังงานที่ใช้สร้างเซล และแอนติบอดีของระบบภูมิต้านทาน เซลของระบบช่วยป้องกันอื่นก็อาจผิดปกติด้วย เช่น ผิวหนังและเยื่อบุต่างๆ
4.2 มากเกินไปวิตามิน ซี หรือ อี ในขนาดสูงมากอาจทำให้เม็ดเลือดขาวทำงานเลวลงและวิตามิน เอ ถ้าได้ รับปริมาณมากเป็นเวลานานอาจทำให้ผิวหนังแห้งและลอกเป็นต้น - การออกกำลังกาย
การออกกำลังกายอย่างพอเหมาะและสม่ำเสมอจะทำให้เกิดเส้นเลือดใหม่ๆ เพิ่ม หัวใจและปอดทำงานให้เลือดไหลเวียนดีขึ้น แต่การออกกำลังอย่างหักโหมจนอ่อนเพลียจะกลับทำให้ร่างกายอ่อนแอลง - การพักผ่อนไม่เพียงพอ
- ความเครียด ความเครียดทำให้เม็ดเลือดขาวทำงานแย่ลง สันนิษฐานว่าอาจเป็นผลทางอ้อมของศูนย์รับรู้อารมณ์ในสมองซึ่งมีความสัมพันธ์ กับฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิต้านทาน
- แอลกอฮอล แอลกอฮอลมีผลทำให้เม็ดเลือดขาวทำงานเลวลง
เมื่อทราบปัจจัยที่ทำให้ภูมิต้านทานอ่อนแอแล้วเราคงทราบว่าจะเสริมสร้างภูมิต้านทานให้แข็งแรงได้อย่างไร